رهبری یک عامل حیاتی موفقیت برای سازمان‌ها است، به‌ویژه هنگامی که بحث تغییرات در سازمان به میان می‌آید. تحول دیجیتال یک تغییر سازمانی پیچیده و پرخطر است که کل یک سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. انجام یک تحول دیجیتال، علاوه‌بر چالش‌های اداره امور روزمره و مقابله با محدودیت‌های مالی، نظارتی و ریسک، چالش‌های بیشتری را برای رهبران ایجاد می‌کند. یک رهبری تحول دیجیتال قوی برای هدایت فرایند، تصمیم‌گیری‌های حیاتی و پیشبرد پذیرش ضروری است. در این مقاله ضمن تعریف رهبری تحولات دیجیتال به تشریح گام‌ها، چالش‌ها و ابزارهای آن می‌پردازیم. اگر به موضوعات مرتبط با سازمان و مدیریت علاقه‌مندید در ادامۀ این مقاله با ما همراه باشید.
رهبری تحول دیجیتال دقیقاً به چه معناست؟
برای اینکه بتوانید نقش رهبری در تحول دیجیتال را به‌خوبی انجام بدهید، لازم است بدانید که رهبری تحول دیجیتال دقیقاً به چه معناست.
رهبری در تحول دیجیتال بهمعنای هدایت یک سازمان به‌سمت استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای دستیابی به اهداف اصلی کسب‌وکار است. مک‌کینزی معتقد است که موفقیت تحول دیجیتال نه‌تنها به ابزارهای دیجیتال، بلکه بیشتر به نحوه دیجیتالی‌شدن سازمان؛ یعنی تغییر در طرز فکر، فرهنگ و فرایندهای آن بستگی دارد. برای ایجاد چنین تغییر جامعی، نقش رهبران دیجیتال توانمند حیاتی است. حتی اگر حضور روزانه این رهبران ضروری نباشد، آن‌ها در تعیین مسیر ابتکارات دیجیتال و حفظ ثبات تیم‌ها نقشی محوری دارند.
گام های رهبری تحول دیجیتال
گام های رهبری تحول دیجیتال به‌شرح زیر هستند:
مرحله ۱: مشخص‌کردن اهداف
یک استراتژی تحول دیجیتال باید اهداف سازمان و مراحل دستیابی به آن‌ها را به وضوح مشخص کند. ازآنجاکه تحول دیجیتال برای هر سازمانی شکلی متفاوت دارد، اهداف نیز متغیر خواهند بود. بااینحال، برخی اهداف اساسی وجود دارند که هر کسب‌وکاری باید درنظر بگیرد:
- چگونه می‌توانید تجربه مشتری را بهبود بخشید؟
- آیا می‌توانید با پذیرش فناوری و فرایندهای جدید، عملیاتی کارآمدتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر ایجاد کنید؟
- چگونه می‌توان به یک سازمان تبدیل شد که بتواند با تغییرات سازگار شود و آن‌ها را بپذیرد؟
با پرسیدن این سؤالات از خود، می‌توان حوزه‌هایی را در برنامه خود که نیاز به توجه ویژه دارند یا اینکه کدام اجزای استراتژی باید ابتدا موردتوجه قرار بگیرند، شناسایی کرد.
مرحله ۲: تمرکز بر نیازهای مشتری
در تحول دیجیتال، تمرکز اصلی بر افزایش ارزش مشتری از طریق به‌کارگیری ابزارهای دیجیتال است؛ بنابراین، برای دستیابی به تحولی موفق، هر برنامه‌ای که طراحی می‌شود باید نیازهای مشتری را درنظر بگیرد. به‌عنوان‌مثال، برای فراهم آوردن کانال‌های ارتباطی بیشتر، می‌توان مدیریت مشتری و ارتباطات را در یک سیستم واحد ترکیب کرد. با ثبت هر ایمیل و جزئیات مکالمات پیشین، امکان مدیریت و پرورش بهتر روابط با مشتریان فراهم می‌شود. اگر مشتریان خواهان این نوع تعاملات دیجیتال هستند، تحولات لازم باید به‌صورت داخلی انجام بگیرد و بر فرایندها و فناوری‌هایی که امکان تغییر دیجیتال را میسر می‌سازند، تمرکز شود.
مرحله ۳: ایجاد فرایندهای جدید
ازآنجاکه رویکردهای معمول سازمان ممکن است با ابتکارات تحول دیجیتال آن هماهنگ نباشد، ایجاد و اتخاذ فرایندهای جدید می‌تواند به موفقیت سازمان کمک کند. برای برخی سازمان‌ها، تحول دیجیتال مستلزم بازنگری کامل در فرایندها است. به‌منظور سازماندهی این تغییر، بسیار مهم است که کارکنان گردهم آورده شوند تا اطمینان حاصل شود که همۀ به‌روزرسانی‌ها درک شده‌اند، مسئولیت‌ها مشخص شده‌اند و سیستم‌های پشتیبانی موردنیاز برای تیم پیاده‌سازی شده‌اند.
مرحله ۴: انتخاب عاقلانه فرایند جدید
برای اجرای موفقیت‌آمیز تحول دیجیتال، لزوماً به هر فناوری جدیدی نیاز نیست. در عوض، باید فناوری انتخاب شود که از فرایندهای در حال بهینه‌سازی پشتیبانی کند. تصمیم‌گیری در مورد آنچه برای سازمان شما بیشترین اهمیت را دارد، ضروری است تا فناوری مناسب برای رفع نیازها یافت شود.
به‌عنوان‌مثال، اهداف می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- استانداردسازی فرایندها و گردش‌های کاری رایج؛
- همکاری با مشتریان و ورود آن‌ها به گردش کار؛
- تخمین زمان و بودجه برای کمک به تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر؛
- به اشتراک‌گذاری داده‌های مشتری و راه‌اندازی گردش‌های کاری.
در نهایت، فناوری انتخابی باید با اهداف سازمان همسو باشد و به آن در دستیابی به مقاصدش یاری برساند.
مرحله ۵: بازسازی برای تطبیق با تغییر
بازسازی ممکن است واژه‌ای ترسناک به نظر برسد؛ اما تنها راه برای تبدیل‌شدن به یک سازمان «مناسب برای تحول دیجیتال» است. درحال‌حاضر، سازمان‌هایی که با مدل‌های سلسله‌مراتبی سنتی و از بالا به پایین تصمیم‌گیری می‌کنند، رو به کاهش هستند. در مقابل، سازمان‌ها به‌سمت اتخاذ «سلسله‌مراتب آزاد» حرکت کرده‌اند؛ این بدان معناست که به کارکنان فرصت داده می‌شود تا بدون کنترل سنتی از بالا به پایین به اهداف خود دست یابند. این مدل که پروژه محور است، چابکی بیشتری دارد و به کارکنان امکان می‌دهد با استقلال عملیاتی بالا کار کنند؛ درنتیجه، آن‌ها وابستگی بیشتری به سازمان خود پیدا می‌کنند.
مرحله ۶: اجرای طرح
پس‌از انجام همۀ مقدمات، اکنون زمان اجرای طرح فرا رسیده است. ازآنجاکه طرح شما احتمالاً شامل بخش‌های متعددی است به‌جای اعمال همزمان همۀ تغییرات، بهتر است با رویکردی تکرارشونده و گام‌به‌گام پیش رفت. یک طرح تکرارشونده بهمعنای طرحی انعطاف‌پذیر است که هر مرحله از آن می‌تواند از نظر زمانی متفاوت باشد؛ از یک هفته تا یک ماه. در ابتدای هر هفته، تیم باید گرد هم آید و طرح به سؤالات ملموس تقسیم شود. پیشرفت وظایف مورد بحث قرار بگیرد، اطمینان حاصل شود که کار در محدوده تعیین‌شده انجام می‌شود و هرگونه مشکلی که پیش آمده و ممکن است نیاز به تعدیل در طرح داشته باشد، ارزیابی شود.
مرحله ۷: ایجاد فضایی برای چابکی
مطالعات نشان می‌دهد که کمتر از ۳۰ درصد از شرکت‌ها در اجرای تحول دیجیتال موفق بوده‌اند. و تنها ۱۶ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که طرح تحول دیجیتال آن‌ها با موفقیت، عملکرد را بهبود بخشیده و تغییرات بلندمدت را پایدار کرده است؛ اما نباید اجازه داده شود که این موضوع، مایۀ ترس شود. در عوض، این باید به‌عنوان یادآوری در مورد اهمیت برنامه‌ریزی خوب و چابک‌بودن درنظر گرفته شود.
با برنامه‌ریزی مناسب، مشاهده و سازگاری پس‌از اجرا، پایداری بلندمدت قابل‌دستیابی است. همزمان با اجرای طرح، عملکرد تیم باید پیگیری و تجزیه و تحلیل شود.
- آیا تغییرات فرایند توسط تیم پذیرفته می‌شوند؟
- آیا به اهداف دست یافته می‌شود؟
- آیا فضایی برای تأثیرگذاری بیشتر در تغییر وجود دارد؟
همان‌طور که روند پیشرفت فرایند مشاهده می‌شود، ممکن است مسائل یا فرصت‌هایی برای تغییر به‌منظور موفقیت بیشتر شناسایی شود. با هر تنظیم در طرح، زمانی برای تأمل در مورد درس‌های آموخته‌شده اختصاص داده شود تا بتوان با دانش عمیق‌تری از فرایند جدید در تنظیمات آینده مشارکت کرد.
چالش های رهبری تحول دیجیتال
رهبری دیجیتال اگر‌چه در سازمان‌های امروزی یک ضرورت است؛ اغلب با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شود. چالش های رهبری تحول دیجیتال را می‌توان شامل موارد زیر دانست:
- شکاف بین استراتژی و اجرا؛
- فقدان یک نقشه راه روشن؛
- سیستم‌های قدیمی؛
- دشواری اندازه‌گیری موفقیت؛
- استراتژی ایزوله در بخش‌های مختلف؛
- نبود پذیرش تغییر از سوی کارکنان خط مقدم؛
- پراکندگی نرم‌افزار و اکوسیستم‌های فناوری پراکنده؛
- ابزارهای دیجیتالی که به‌جای پشتیبانی از گردش‌های کاری، آن‌ها را مختل می‌کنند.
ابزارهای رهبری تحول دیجیتال
استفاده از ابزارهای رهبری تحول دیجیتال می‌تواند به تسهیل و تسریع تحولات سازمانی کمک کند. این ابزارها عبارت‌اند از:
ابزارهای تسهیل تجربه دیجیتال کارکنان
ابزارهای تجربه دیجیتال کارکنان، نحوه تعامل کارکنان با فناوری و محیط کارشان را بهبود می‌بخشند. این ابزارها با دادن دسترسی یکپارچه به برنامه‌ها، منابع و پشتیبانی بر بهبود بهره‌وری، تعامل و رضایت تمرکز دارند.
ابزارهای کنفرانس ویدیویی
نرم‌افزار کنفرانس ویدیویی در سال ۲۰۲۰ به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت؛ زیرا امکان تعاملات رو در رو از جمله جلسات از راه دور، ارائه‌ها و جلسات طوفان فکری را فراهم کرد. این نرم‌افزار پس‌از همه‌گیری کووید-۱۹، زمانی که بسیاری از تیم‌ها شروع به کار از راه دور کردند، محبوبیت بیشتری پیدا کرد.
ابزارهای مدیریت پروژه
پیگیری مؤثر پروژه‌هایی با متغیرهای زیاد، مانند زمان‌بندی، افراد، اقلام قابل‌تحویل و فرایندها، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. در چنین شرایطی، ابزارهای مدیریت پروژه بسیار مفید هستند. این برنامه‌ها به سازماندهی وظایف و مهلت‌ها کمک و ارتباط مؤثر درون تیم را تقویت می‌کنند. آن‌ها همچنین واگذاری وظایف، پیگیری پیشرفت، اشتراک‌گذاری فایل و مدیریت نقاط عطف را ساده می‌کنند و به همسویی افراد و گردش‌های کاری برای تکمیل پروژه کمک می‌کنند. یکی از ویژگی‌های مهم این پلتفرم‌ها، قابلیت تخصیص منابع است که از تخصیص مؤثر وظایف و نظارت بر پروژه اطمینان حاصل می‌کند.
سخن پایانی
در مجموع، رهبری در تحول دیجیتال بهمعنای هدایت سازمان‌ها به‌سمت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای دستیابی به اهداف کسب‌وکار است. این تحول با استفاده از ابزارهای دیجیتال به رهبران کمک می‌کند تا فرایندها و سیستم‌های تجاری را بهبود ببخشند. برای حفظ رقابت‌پذیری، نوآوری و کارآمدی در عملیات و ارتباطات، سازمان‌ها ناگزیر به پذیرش و به‌کارگیری این ابزارهای مؤثر هستند.
چرا تحول دیجیتال اهمیت دارد؟
امروزه، کل اقتصاد دیجیتال است. کسب‌و‌کارها به‌طور مرتب درگیر پذیرش، تحول و تلاش‌های تغییر دیجیتال هستند. به‌همین‌دلیل، کل اقتصاد جهانی در حال دیجیتالی‌شدن است. تحول دیجیتال به کسب‌و‌کارها کمک می‌کند تا در این محیط رقابتی باقی بمانند. سازمان‌هایی می‌توانند به‌طور مؤثر تحول یابند، زنده می‌مانند، رشد می‌کنند و موفق می‌شوند. شرکت‌هایی که در تطبیق با آن بسیار کند هستند، برتری خود را در بازار از دست خواهند داد.
کدام صنایع در حال تحول دیجیتال هستند؟
تحول دیجیتال همه صنایع را تحت تأثیر قرار می‌دهد از خرده‌فروشی و بازاریابی گرفته تا مراقبت‌های بهداشتی. بااینحال، میزان این تأثیر بسته به عواملی مانند میزان وابستگی صنعت به فناوری، نوع فناوری مورد استفاده (سخت‌افزار یا نرم‌افزار) و پیشرفت‌های کلی و خاص فناوری در آن صنعت، متفاوت است. با‌این‌وجود، هر شرکتی به‌نوعی در حال تجربه تحول دیجیتال است.
